"Chạy đua" thu hút vốn FDI cho xe điện: Việt Nam quyết tâm bứt phá

Doanh số xe điện tại Đông Nam Á sẽ “bùng nổ”

Theo Tổ chức kiểm toán hàng đầu thế giới – EY, doanh thu bán xe điện tại 6 nước Đông Nam Á dự kiến sẽ đạt 80 – 100 tỷ USD vào năm 2035 với doanh số ước tính là 8,5 triệu xe.

Wuling Mini EV - ô tô điện mini bán chạy nhất thế giới được sản xuất tại Việt Nam bởi TMT Motors

Cụ thể, EY ước tính doanh số xe điện tại 6 quốc gia Đông Nam Á bao gồm Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Singapore sẽ chứng kiến mốc tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 16 – 39% trong giai đoạn 2021 – 2035. Doanh thu hàng năm dự kiến đạt 80 – 100 tỷ USD, tăng từ mức 2 tỷ USD trong năm 2021, và mức tăng trưởng doanh số dự kiến trên cả ba phân khúc xe điện chính là xe du lịch, xe thương mại và xe máy (2-3 bánh).

Tại khu vực Đông Nam Á, những thách thức chính trong việc thúc đẩy người tiêu dùng sử dụng xe điện đến từ giá bán, cơ sở hạ tầng sạc điện và chuỗi cung ứng cho xe điện. Singapore và Thái Lan là hai quốc gia sẵn sàng triển khai rộng rãi sử dụng xe điện do nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng, sự hỗ trợ mạnh mẽ của Chính phủ thông qua các chính sách và khuyến khích tạo điều kiện cho cơ sở hạ tầng, mạng lưới trạm sạc phát triển rộng rãi, nhiều nhà sản xuất xe điện tham gia vào thị trường,…

Hiện nay, xe hai bánh, ba bánh đang được điện khí hóa nhanh nhất vì xe đạp điện, xe máy điện có giá bán phải chăng và ít phụ thuộc vào trạm sạc chuyên dụng. Tuy nhiên, khi người tiêu dùng trong khu vực có mức kinh tế tốt hơn, mức thu nhập cao hơn thì doanh số xe ô tô điện sẽ có xu hướng tăng nhanh. Theo nghiên cứu, doanh số bán xe điện tại 6 quốc gia Đông Nam Á trên dự kiến sẽ đạt khoảng 8,5 triệu xe vào năm 2035. Trong đó, Indonesia – nơi sử dụng xe điện chủ yếu (phần lớn là xe đạp điện, xe máy điện) đứng đầu khu vực với doanh số ước tính là 4,5 triệu xe; theo sau sẽ là Thái Lan với doanh số ước tính đạt 2,5 triệu xe.

Chính sự tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường xe điện khu vực Đông Nam Á sẽ mang lại cơ hội cho cả các công ty lâu năm và các công ty mới gia nhập muốn mở rộng tại khu vực với chuỗi cung ứng xe điện từ xử lý nguyên liệu thô đến cơ sở hạ tầng và trạm sạc, cụ thể gồm: Nguyên liệu thô và chế biến; Sản xuất năng lượng; Sản xuất, lắp ráp và tái chế pin; Sản xuất, bán lẻ và hậu mãi; Cơ sở hạ tầng sạc; Phần mềm quản lý sạc. Trong đó, cơ hội tiềm năng nhất là sản xuất, bán lẻ và hậu mãi, dự kiến sẽ chiếm 69% tổng giá trị của hệ sinh thái xe điện khu vực. Nguyên liệu thô và quy trình chế biến cũng như sản xuất, lắp ráp và tái chế pin sẽ lần lượt chiếm 9% và 11% tổng giá trị.

“Cuộc đua” thu hút vốn đầu tư FDI cho ngành xe điện

“Chúng ta hiện đang trong một cuộc chạy đua đầu tư, trong đó các nước Đông Nam Á đang cạnh tranh để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài tham gia”, Alloysius Joko Purwanto, nhà kinh tế năng lượng tại Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á, cho biết. “Đó là tình hình hiện tại, không chỉ trong sản xuất xe điện mà còn cả pin của nó”.

Theo Counterpoint, thị trường ở Đông Nam Á đang ở giai đoạn đầu, với xe điện chỉ chiếm dưới 2% tổng doanh số bán xe chở khách của khu vực vào năm 2022. Hơn một nửa nhu cầu xe điện của khu vực bắt nguồn từ Thái Lan ở mức 58,3%, tiếp theo là Indonesia ở mức 19,5%, Việt Nam ở mức 15,8% và Singapore ở mức 3,8%.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư nước ngoài đang đổ xô đến khu vực này, bị thu hút bởi các cơ sở sản xuất ô tô đã có sẵn, nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào và các ưu đãi hào phóng của Chính phủ.

Ông Nuki Agya Utama, giám đốc điều hành tại Trung tâm Năng lượng ASEAN, cho biết: “ASEAN, với nền kinh tế đang phát triển, có tiềm năng lớn cho thị trường xe điện. Việc kéo nhu cầu này cũng được bổ sung bằng chính sách thúc đẩy từ chính phủ nhằm củng cố môi trường đầu tư trong ngành”.

Ngoài ra, Đông Nam Á được cho vẫn cung cấp cơ sở sản xuất giá rẻ so với các nền kinh tế tiên tiến khiến các nhà đầu tư phải thiết lập sự hiện diện để xuất khẩu.

Thực tế vào thời điểm này, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam đã thành lập các thị trường ô tô và trung tâm sản xuất. Theo các nhà phân tích tại Maybank, Indonesia được ưu đãi với trữ lượng niken lớn nhất thế giới, với một số nhà sản xuất ô tô toàn cầu từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ đang lên kế hoạch đầu tư vào chuỗi giá trị xe điện và pin ở đó.

Thái Lan, quốc gia vốn có thị trường ô tô động cơ đốt trong (ICE) ấn tượng, đang chứng kiến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài để sản xuất xe điện và linh kiện cho các nhà sản xuất ô tô Đức, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc. Còn Malaysia gần đây cũng đã chứng kiến Tesla thành lập trụ sở chính ở ngoại ô Kuala Lumpur, bất chấp sự lôi kéo mạnh mẽ của Indonesia.

Tại Việt Nam, nỗ lực thúc đẩy xe điện được dẫn đầu bởi VinFast, nhà sản xuất xe điện nội địa đã niêm yết trên sàn Nasdaq. Công ty có cơ sở sản xuất xe điện tại Việt Nam, tọa lạc trong khu công nghiệp nằm trên đảo Cát Hải gần thành phố Hải Phòng.

Trong năm 2023, VinFast đã tăng tốc phát triển với chiến lược đa hướng bao gồm: chuyển đổi và mở rộng mạng lưới bán lẻ toàn cầu, đa dạng hóa dải sản phẩm, nâng cao năng lực sản xuất nhằm tạo nền tảng vững chắc cho năm 2024 và các mục tiêu phát triển dài hạn.

Hiện mỗi quốc gia Đông Nam Á đều có những động lực khác nhau để tăng cường đầu tư vào xe điện và pin, không chỉ từ phía doanh nghiệp, mà cả từ phía Chính phủ và các Cơ quan quản lý.

Ưu đãi thuế từ Chính phủ - “Động lực” thúc đẩy ngành xe điện

Miễn thuế là hình thức khuyến khích phổ biến nhất, với việc mỗi quốc gia trong số bốn quốc gia hàng đầu đều đưa ra các khoản giảm thuế hào phóng để đảm bảo họ không bị thua cuộc trong cuộc đua xe điện trong khu vực.

Ví dụ, Indonesia và Thái Lan miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa vốn liên quan đến sản xuất. Một số công ty xe điện được giảm thuế doanh nghiệp ở Indonesia và ở Việt Nam, ô tô chạy bằng pin được miễn phí đăng ký trong ba năm đầu tiên.

ả hai nước đều đã thu hút được các công ty đa quốc gia lớn bao gồm Great Wall Motors, Foxconn, LG Group và CAT để sản xuất pin và ô tô điện.

Audrey Gerard, phó chủ tịch phụ trách mảng ô tô khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của DHL, cho hay: “Với cơ sở nhà cung cấp mạnh mẽ, Thái Lan là nước đóng vai trò lớn trong lĩnh vực sản xuất ô tô trong khu vực. Họ hiện đang chuyển đổi sang xe điện và được hỗ trợ bởi các ưu đãi mạnh mẽ của Chính phủ”.

Ở đầu bên kia của chuỗi cung ứng, Indonesia đương nhiên đang dẫn đầu thị trường sản xuất pin xe điện nhờ trữ lượng niken lớn cũng như lệnh cấm xuất khẩu niken chưa qua chế biến, điều này tạo thêm động lực cho những người trong chuỗi giá trị tìm kiếm địa điểm. trong nước.

“Indonesia có cơ sở tài nguyên niken hàng đầu thế giới tương tự như Úc, nhưng các chính sách thuận lợi và chi phí thấp hơn đã thu hút nhiều khoản đầu tư niken hạ nguồn vào Indonesia, trong khi Philippines tụt hậu một chút về môi trường chính sách và bị cạn kiệt tài nguyên niken”, Kenneth Ong, quản lý nhóm cổ phiếu châu Á tại Lion Global Investor, nhận định.

Thị trường xe điện Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam đang ở giai đoạn “non trẻ”, nhưng thị trường non trẻ có nghĩa là còn rất nhiều dư địa để phát triển. Vấn đề ở đây là nước nào càng thu hút được nhiều đầu tư ở giai đoạn đầu này thì nước đó càng tiến dần lên vị trí dẫn đầu trong những năm tới trong chuỗi cung ứng xe điện.